Wiatrak w Kałkowskie

Drewniany wiatrak (paltrak) w Kałkowskie – gm. Sośnie, zbudowany przez rodzinę Zawada w 1900 roku. Po wojnie ziemie wydzierżawił Michał Barczak który przybył z Dębnicy, 
gospodarz korzystał z wiatraka od 1945 do 1950 roku, jak wspominał Józef Barczak pracy przy mieleniu zboża było tyle że drzwi do młyna wiatrowego nie zamykały się. 
Z czasem urzędnicy z Poznania kategorycznie zabronili prywatnej działalności gospodarczej z poleceniem o natychmiastowym rozebraniu niepożądanej budowli.
 Jednak przekorny Gospodarz nie ugiął się żadnym nakazom i groźbą ze strony władzy ludowej i skutecznie zapobiegał rozbiórce konstrukcji,
 migając się różnorodnymi wymówkami; że niewielka konstrukcja i uszkodzone podzespoły całkowicie uniemożliwiają jakąkolwiek działalność prywatno-biznesową. 
Po latach gospodarstwo odziedziczył pan Józef Barczak który wykupił ziemię na własność. Czas płyną a Wiatrak we Wsi Kałkowskie nieuchronnie popadał w ruinę, 
i gdy już wszelkie nadzieje na ocalenie zabytku dla przyszłych pokoleń upadły, pan Józef Barczak w jesieni swojego życia, podjął mozolną próbę odtworzenia całej konstrukcji 
do pierwotnej wersji.  Wraz z pomocą stolarza z Surmina; Kazimierza Moździerza, bez żadnego wsparcia finansowego wykładając 5 tys. zł. ze skromnych oszczędności z emerytury. 
W 2004 roku przystąpił do realizacji przywrócenia Wiatraka do ponownego uruchomienia.  Wszystkie zużyte podzespoły zostały rozebrane i z pieczołowitą dokładnością  
wymienione na nowe elementy. Podczas wykonywania projektu nie korzystano z żadnych planów rysunkowych itp… wyłącznie własna wiedza i doświadczenie rzemieślników  
sprawiły że w październiku tego samego roku, po setkach godzin ciężkiej pracy, wiatrak w całej okazałości został przywrócony do stanu użyteczności. 
Odpowiednie osoby zadbały by wiatrak został wpisany do rejestru zabytków, jako przykład drewnianej architektury przemysłowej podlegający ochronie prawnej.  

Drewniany wiatrak posadzony na solidnym murowanym fundamencie, obraca się w kierunku wiatru na stalowych rolkach, prowadzonych przez tor, 
dzięki czemu wiatrak może mieć większą masę, dysza znajdująca się w tylnej części, służy do obracania konstrukcji, wykonana z drewna  akacji (poprzednio dębowy),
 odpowiedni wygięta by sięgała do pasa podczas obracania.  Zboże nosi się po schodach w tego typu małych konstrukcjach, zależności od jakości mąki proces mielenia ponawiano kilkakrotnie. Cały obiekt z wyjątkiem  metalowej osi i szyn jest z konstrukcji drewnianej, bez użycia żadnych konserwantów gdyż według opinii właściciela, drzewo powinno naturalnie oddychać co ma zapewnić jego długotrwałą żywotność, oraz amortyzację podczas pracy, w przeciwieństwie od metalowych podzespołów, ten znacznie mniej wytwarza hałasu. 
Podczas pracy wiatrak należy odpowiednio ustawić do kierunku wiadru, zakładamy pasek klinowy na kółka które uruchamiają odpowiednie drewniane tryby 
i przystępujemy do wyrobu zboża. Po zakończeniu pracy włączamy hamulec, wiatrak obracamy bokiem do wiatru i zakładamy zabezpieczenie u dołu. 
W przypadku długotrwałego postoju należy częściowo usunąć deski ze śmigła (wypierzenie) by podczas większego powiewu wiatru nie uszkodzić konstrukcji. 
Na jednej z belek znajduję się do dziś data z powstania budowli 1900 rok..

Drewniany wiatrak kozłowy, czyli ,,Koźlak” w miejscowości Smugi (gm. Sośnie) z początku XX wieku. Widoczna konstrukcja jest w stanie poważnie korozji, 
mimo to warto obejrzeć to wyjątkowe dzieło, wykonane ludzką ręką, obecnie widoczne w przekroju, co umożliwia przyjrzeniu się konstrukcji nieco dokładniej. 
Cechą charakterystyczną tego wiatraka jest to, że cały budynek wraz ze skrzydłami był obracalny wokół pionowego, drewnianego słupa tzw. sztembra. 
Sztember podparty jest czterema zastrzałami – czyli kozły, z tego powodu pochodzi nazwa ,,Koźlak”. Jego dolne zakończenie tkwi w dwóch krzyżujących się 
drewnianych podwalinach zakończonych betonowym fundamentem. Ściany wiatraka posiadały konstrukcję szkieletową zawieszoną na koźle, 
za pośrednictwem odpowiednich belek o dużym przekroju poprzecznym (,,mącznica” i ,,pojazdy”). Wiatrak koźlak składał się z trzech kondygnacji 
z czego dolna była wyłączona z użytkowania z powodu konstrukcji kozła, na środkowej i górnej kondygnacji odbywała się produkcja mąki. 
Mechanizm mielący zboże złożony z kamieni młyńskich, znajdował się na trzeciej kondygnacji, cały napęd urządzeń młyńskich odbywał się za pomocą 
drewnianego wału skrzydłowego z osadzonym na nim kołem palecznym, którego średnica dochodziła do 4 m. Wszystkie przekładnie i mechanizmy 
wykonane zostały z elementów drewnianych, połączonych ze sobą bez użycia stali, z wyjątkiem drobnych metalowych wzmocnień na krańcach belek. 
Połączenie korpusu z kozłem było ruchome, co umożliwiało obracanie wiatraka do kierunku wiatru. W obracaniu całej konstrukcji pomagał specjalny długi dyszel,
 wystający z tylnej ściany wiatraka, współpracujący z kołowrotem. Za pomocą dyszla koń lub dwóch mężczyzn mogło obrócić wiatrak, kierując go na wiatr, 
wprowadzając śmigła w ruch roboczy.  Wiatrak kozłowy ,,Koźlak”, jest najstarszym i najpopularniejszym typem wiatraka występującym na ziemiach polskich,
 już w pierwszej ćwierci XIV wieku na Kujawach i w Wielkopolsce, natomiast rozpowszechnienie ich stosowania przypada na wiek XV. 
Koźlaki dotrwały bez zasadniczych zmian konstrukcyjnych do XX wieku i stanowiły najliczniejszą grupę wiatraków, w naszym regionie. 

Wygoda Tokarska - Wiatrak kozłowy z 1856 roku. Jedyny ocalały na ziemi ostrzeszowskiej. 
Jest w stanie ruiny, mimo to nadal stabilny, obiekt posiada większość narzędzi wewnętrznych. 

www. Czas  Ostrzeszowski

Wiatrak kozłowy ,,Jakub"  w Sulmierzycach datowany w 1795 r.  z fundacji  Jakuba Kokota. W 1891 r. wyremontowany - być może wówczas zdemontowany 

i przeniesiony z innego miejsca. Ostatnim właścicielem młyna był Roman Gendziorowski, obecnie własność Muzeum Regionalnego Ziemi Sulmierzyckiej 

- udostępniony do zwierzania. Wewnątrz Koźlaka można obejrzeć mechanizm konstrukcji oraz ekspozycję związane z tradycją młynarstwa. 

Na początku XVII w. w Sulmierzycach pracowało 12 wiatraków. Do chwili obecnej zachował się tylko jeden, na północnym krańcu miasta. 

,, Muzeum Regionalne Ziemi Sulmierzyckiej im. Sebastiana Fabiana Klonowicza "

Duchowo (gm. Milicz) – Wiatrak Koźlak ,,Bronisław” zbudowany w 1671 r. wzmiankowany w 1847 r. położony na niewielkim wzniesieniu przy wjeździe do wsi od zachodniej. 
Drewniany w konstrukcji ryglowej, pobity od zewnątrz deskami. Koźlak z czteroramiennymi skrzydłami. 
Ściana przednia i dach dwuspadowy, naczółkowy pobity gontami. Wiatrak składa się z trzech poziomów. 
Wewnątrz żelazno-drewniane mechanizmy i kamienie koła młyńskiego. 

* Wiatrak został odrestaurowany w latach 2010 - 2011 w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 dla działania „Odnowa i rozwój wsi". 
Wraz z nim powstała również Chata młynarza z piecem do wypiekania chleba i parking turystyczny wraz z oświetleniem. 

,,Wiatrak Bronisław w Duchowie"







Wiatrak / Koźlak - Sobótka przy zajeździe/motel ,,Klara".