Na skraju rzeki Prosny w Kaliskim Zawodziu stoi znaczne Grodzisko Piastowskie,
otoczony palisadą obronną z mostem na fosie.
Wewnątrz drewniane chaty różnej konstrukcji, bogato wyposażone w eksponaty z przełomu IX - XVIII w.
Na wniesieniu kurhan z postacią Świętowita, niżej fundamenty kolegiaty św. Pawła.
Obiekt uchodzi wśród koneserów za jeden z ciekawszych atrakcji w regionie, który niewątpliwie warto zwiedzić.
Wczesnośredniowieczny gród w Kaliszu powstał w IX w, w ramionach Prosny,
na miejscu starszego słowiańskiego cmentarzyska ciałopalnego. W X - XII w. był już silne ufortyfikowanym,
jedynym z najważniejszym ośrodków państwa wczesnopiastowskiego.
Stanowił stolicę kasztelani, siedzibę władzy książęcej i kościelnej. Stał się ważnym punktem
na skrzyżowaniu dalekosiężnych szlaków handlowych z Niemiec na Ruś oraz nad Bałtyku do Czech, Moraw, Węgier.
Kaliski gród, z własną mennicą, pełnił pierwszorzędną rolę w państwie Zbigniewa,
pierworodnego syna Władysława Hermana i przyrodniego brata Bolesława Krzywoustego.
Tu rozegrało się decydujące starcie między braćmi o sukcesję tronu,
o czym wspomina w swej kronice Gall Anonim pod rokiem 1106.
Największe czasy świetności gród na Zawodziu przeżywał w czasach
Mieszka III Starego - księcia zwierzchniego Polski. W połowie XII w. na miejscu
starszej drewnianej świątyni z XI w. zostaje zbudowana przez ,,księcia całej Polski"
kamienna kolegiata p.w. św. Pawła, gdzie został pochowany fundator (1202 r.)
oraz zmarły tragicznie jego syn, Mieszko Kaliski (1193 r. ).
W XIII w. rozpoczynają konfliktami dynastycznymi między piastami wielkopolskimi i śląskimi.
Podczas walki między nimi, Kalisz wielokrotnie przechodził z rąk do rąk aż do roku 1233,
kiedy to książę Henryk Brodaty zdobył i zniszczył gród, nowy pobudował w innym miejscu.
Pozostałości grodu wraz z kolegiatą i wieżą obronną ostatecznie zniszczył w 1331 r.
Krzyżacy, w czasie nieudanej wyprawy na Kalisz lokacyjny.
Odtąd miejsce to straciło na znaczeniu, aż do całkowitej ruiny i zapomnienia.
Badania wykopaliskowe archeologów z Polskiej Akademii Nauk (Iwony i Krzysztofa Dąbrowskich
oraz później Tadeusza Baranowskiego) odsłoniły relikty dawnej świetności grodu.
Odkryto między innymi zarys kościoła drewnianego, fundamenty kolegiaty św. Pawła,
kamienno-drewniano-ziemne umocnienia, pozostałości drewnianej zabudowy mieszkalnej
oraz wiele innych cennych zabytków z czasów funkcjonowania wczesnośredniowiecznego grodu kaliskiego.
Zagospodarowanie przestrzenne Rezerwatu Archeologicznego w obecnej formie
zrealizowane zostało w 2007 r. w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego ze współudziałem środków Unii Europejskiej.
Prezentowane rekonstrukcje obejmują najważniejsze elementy zabudowy wczesnośredniowiecznego
grodu: fundamenty i wykonane z piaskowca przyziemne romańskiej kolegiaty, zarys kościoła drewnianego,
bramę wjazdową wraz z mostem, wieżę, wał w konstrukcji skrzyniowej, palisadę poprzedzaną ostrokołem
oraz siedem budynków mieszkalnych (o różnej konstrukcji ścian i dachów).
W większości zostały one odtworzone w miejscu ich odkrycia.
Na terenie grodu umieszczono także kamienny kopiec-kurhan z okresu pogańskiego,
pogłębiono i wyprofilowano fosę, gdzie odkryto resztki pomostu bramnego
i podstawy XI wału drewnianego, wytyczono ścieżki wkomponowane
w pasy zieleni wyznaczające fazy rozwoju grodu.
Na teren Rezerwatu przeniesiono ze Starego Miasta drewnianą chatę z połowy XVIII w.,
stanowiąca ostatni zachowany element starej architektury na tym terenie.
na miejscu starszego słowiańskiego cmentarzyska ciałopalnego. W X - XII w. był już silne ufortyfikowanym,
jedynym z najważniejszym ośrodków państwa wczesnopiastowskiego.
Stanowił stolicę kasztelani, siedzibę władzy książęcej i kościelnej. Stał się ważnym punktem
na skrzyżowaniu dalekosiężnych szlaków handlowych z Niemiec na Ruś oraz nad Bałtyku do Czech, Moraw, Węgier.
Kaliski gród, z własną mennicą, pełnił pierwszorzędną rolę w państwie Zbigniewa,
pierworodnego syna Władysława Hermana i przyrodniego brata Bolesława Krzywoustego.
Tu rozegrało się decydujące starcie między braćmi o sukcesję tronu,
o czym wspomina w swej kronice Gall Anonim pod rokiem 1106.
Największe czasy świetności gród na Zawodziu przeżywał w czasach
Mieszka III Starego - księcia zwierzchniego Polski. W połowie XII w. na miejscu
starszej drewnianej świątyni z XI w. zostaje zbudowana przez ,,księcia całej Polski"
kamienna kolegiata p.w. św. Pawła, gdzie został pochowany fundator (1202 r.)
oraz zmarły tragicznie jego syn, Mieszko Kaliski (1193 r. ).
W XIII w. rozpoczynają konfliktami dynastycznymi między piastami wielkopolskimi i śląskimi.
Podczas walki między nimi, Kalisz wielokrotnie przechodził z rąk do rąk aż do roku 1233,
kiedy to książę Henryk Brodaty zdobył i zniszczył gród, nowy pobudował w innym miejscu.
Pozostałości grodu wraz z kolegiatą i wieżą obronną ostatecznie zniszczył w 1331 r.
Krzyżacy, w czasie nieudanej wyprawy na Kalisz lokacyjny.
Odtąd miejsce to straciło na znaczeniu, aż do całkowitej ruiny i zapomnienia.
Badania wykopaliskowe archeologów z Polskiej Akademii Nauk (Iwony i Krzysztofa Dąbrowskich
oraz później Tadeusza Baranowskiego) odsłoniły relikty dawnej świetności grodu.
Odkryto między innymi zarys kościoła drewnianego, fundamenty kolegiaty św. Pawła,
kamienno-drewniano-ziemne umocnienia, pozostałości drewnianej zabudowy mieszkalnej
oraz wiele innych cennych zabytków z czasów funkcjonowania wczesnośredniowiecznego grodu kaliskiego.
Zagospodarowanie przestrzenne Rezerwatu Archeologicznego w obecnej formie
zrealizowane zostało w 2007 r. w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego ze współudziałem środków Unii Europejskiej.
Prezentowane rekonstrukcje obejmują najważniejsze elementy zabudowy wczesnośredniowiecznego
grodu: fundamenty i wykonane z piaskowca przyziemne romańskiej kolegiaty, zarys kościoła drewnianego,
bramę wjazdową wraz z mostem, wieżę, wał w konstrukcji skrzyniowej, palisadę poprzedzaną ostrokołem
oraz siedem budynków mieszkalnych (o różnej konstrukcji ścian i dachów).
W większości zostały one odtworzone w miejscu ich odkrycia.
Na terenie grodu umieszczono także kamienny kopiec-kurhan z okresu pogańskiego,
pogłębiono i wyprofilowano fosę, gdzie odkryto resztki pomostu bramnego
i podstawy XI wału drewnianego, wytyczono ścieżki wkomponowane
w pasy zieleni wyznaczające fazy rozwoju grodu.
Na teren Rezerwatu przeniesiono ze Starego Miasta drewnianą chatę z połowy XVIII w.,
stanowiąca ostatni zachowany element starej architektury na tym terenie.
Brama wjazdowa z drewnianym mostem na fosie.
Budownictwo mieszkalne.
We wczesnym średniowieczu budowano niewielkie domy o powierzchni od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadratowych.
Budynki mieszkalne posiadały jedną bądź dwie izby, których wyposażenie stanowiły ławy, stołki, pieńki do siedzenia, skrzynie,
gliniane naczynia, naczynia zasobowe i beczki. W większości chat znajdowały się także żarna do mielenia mąki,
stępy do przygotowywania kaszy, prażnice do suszenia ziarna i warsztaty tkackie.
Na ścianach umieszczano półki, wieszano też skóry, narzędzia, broń i odzież. Każda chata posiadała palenisko,
które umieszczono pośrodku lub w jednym z narożników domu. Owo palenisko było jednocześnie kuchnią, piecem
i źródłem światła w chacie. Wysoko nad ogniem wieszano sery, mięso i ryby, które przez wiele tygodni mogły się wędzić
w ,,zimnym dymie", dzięki czemu znacząco zwiększała się ich trwałość. Średniowieczne domostwa to kurne chaty,
w których dym snuł się po całym pomieszczeniu, aż w końcu wydostawał się na zewnątrz przez dymniki, otwarte drzwi lub okno.
Podłogę wykonywano z glinianej polepy, niekiedy z dranic. Dachy kryto strzechą słomianą, trzciną bądź dranicami.
Otwory drzwiowe i okienne w chatach były niewielkich rozmiarów. Ściany domów uszczelniano mchem i gliną zmieszaną ze słomą.
Od XII w. w domach zaczęto budować pięterka. Niekiedy pod belkami przyciesi, w narożniku domu umieszczano
tzw. ofiary zakładzinowe czyli depozyty ze zwierzęcia, jajka, bądź pożywienia,
które miały zapewnić przychylność bóstwa domowego. W najbliszym otoczeniu budynku znajdowały się obiekty
o charakterze gospodarczym - zagrody, spichlerze, warsztaty produkcyjne, jamy zasobowe.
We wczesnym średniowieczu budowano niewielkie domy o powierzchni od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadratowych.
Budynki mieszkalne posiadały jedną bądź dwie izby, których wyposażenie stanowiły ławy, stołki, pieńki do siedzenia, skrzynie,
gliniane naczynia, naczynia zasobowe i beczki. W większości chat znajdowały się także żarna do mielenia mąki,
stępy do przygotowywania kaszy, prażnice do suszenia ziarna i warsztaty tkackie.
Na ścianach umieszczano półki, wieszano też skóry, narzędzia, broń i odzież. Każda chata posiadała palenisko,
które umieszczono pośrodku lub w jednym z narożników domu. Owo palenisko było jednocześnie kuchnią, piecem
i źródłem światła w chacie. Wysoko nad ogniem wieszano sery, mięso i ryby, które przez wiele tygodni mogły się wędzić
w ,,zimnym dymie", dzięki czemu znacząco zwiększała się ich trwałość. Średniowieczne domostwa to kurne chaty,
w których dym snuł się po całym pomieszczeniu, aż w końcu wydostawał się na zewnątrz przez dymniki, otwarte drzwi lub okno.
Podłogę wykonywano z glinianej polepy, niekiedy z dranic. Dachy kryto strzechą słomianą, trzciną bądź dranicami.
Otwory drzwiowe i okienne w chatach były niewielkich rozmiarów. Ściany domów uszczelniano mchem i gliną zmieszaną ze słomą.
Od XII w. w domach zaczęto budować pięterka. Niekiedy pod belkami przyciesi, w narożniku domu umieszczano
tzw. ofiary zakładzinowe czyli depozyty ze zwierzęcia, jajka, bądź pożywienia,
które miały zapewnić przychylność bóstwa domowego. W najbliszym otoczeniu budynku znajdowały się obiekty
o charakterze gospodarczym - zagrody, spichlerze, warsztaty produkcyjne, jamy zasobowe.
Chata ze Starego Miasta, tzw. ,,dom Szczyrka", k.XVIII w.
Drewniany budynek jednotraktowy, szeroko frontowy, założony na planie wydłużonego prostokąta o wym. 20 m x 4,5 m,
z późniejszą (XIX w.) kwadratową przybudówką w partii środkowej.
Konstrukcja ścian mieszana, sumikowo-łątkowa z narożami wiązanymi na zrąb.
Dwuspadowy dach krokwiowo-jętkowy, pokryty gładko strzechą słomianą z kręconą kalenicą,
a deskowane szczyty wieńczą charakterystyczne dla kaliskiej architektury ludowej. ,,pazdury".
Zewnętrzne i wewnętrzne ściany budynku mają wyprawę z pobielonej wapnem obrzutki glinianej,
utrzymywanej przez gęsto wbite ukośnie w bale drewniane kołki. W dwóch miejscach pozostawiono odkrywki
fragmentów nagiej ściany, aby unaocznić tradycyjną metodę wylepiania jej gliną.
Zachowana została dawna stolarka okienna i drzwiowa.
Drewniany budynek jednotraktowy, szeroko frontowy, założony na planie wydłużonego prostokąta o wym. 20 m x 4,5 m,
z późniejszą (XIX w.) kwadratową przybudówką w partii środkowej.
Konstrukcja ścian mieszana, sumikowo-łątkowa z narożami wiązanymi na zrąb.
Dwuspadowy dach krokwiowo-jętkowy, pokryty gładko strzechą słomianą z kręconą kalenicą,
a deskowane szczyty wieńczą charakterystyczne dla kaliskiej architektury ludowej. ,,pazdury".
Zewnętrzne i wewnętrzne ściany budynku mają wyprawę z pobielonej wapnem obrzutki glinianej,
utrzymywanej przez gęsto wbite ukośnie w bale drewniane kołki. W dwóch miejscach pozostawiono odkrywki
fragmentów nagiej ściany, aby unaocznić tradycyjną metodę wylepiania jej gliną.
Zachowana została dawna stolarka okienna i drzwiowa.
Gdzie Kucharek sześć tam nie ma co jeść 😕
Karczma.
Wykonano ją w konstrukcji sumikowo-łątkowej. Pokryta jest krokwiowym dachem słomianych.
Położenie Kalisza na szlakach handlowych, zapewniało mu doskonałą pozycję gospodarczą w średniowieczu.
Badania archeologiczne potwierdzają istnienie w okolicy karczmy, w której wędrujący kupcy
lub okoliczni mieszkańcy mogli zażywać uciech stołu i spoczynku, W karczmie znajduje się duże palenisko
służące przyrządzaniu posiłków oraz szynkwas (lada). Na półkach rozmieszczona jest duża ilość
zrekonstruowanej ceramiki trzynastowiecznej. Dodatkowo w chacie umieszczone są zioła które stosowano w tamtym okresie.
W drugim pomieszczeniu znajdują się drewniane stoły i ławy.
Chata pod opieką Bractwa Rycerskiego Ziemi Kaliskiej.
Chata drużynnika.
Wykonano ją w konstrukcji wieńcowej. Pokryta jest dachem słomianym.
Wyposażenie wnętrza nawiązuje do okresu wczesnego średniowiecza. W takiej chacie mógł mieszkać,
wraz z rodziną, jeden z drużynników pełniących służbę w grodzie w XI wieku.
Prezentowane są w niej elementy wczesnośredniowiecznego wyposażenia i ceramiki,
pionowe krosno z ozdobnymi wełnianymi taśmami - ,,krajkami" oraz ubiór kobiecy i uzbrojenie drużynnika,
w tym kolczuga oraz hełm typu wielkopolskiego.
Chata pod opieką Kaliskich Wojów Grodziska Zawodzie.
Kto ma owce, ten ma co chce 😉
Wczesnosłowiański Piec do wypalania ceramiki glinianej.
DWÓR SENIORA.
Do połowy XIII wieku nie istniał w Polsce zwyczaj stawiania zamków prywatnych - rycerskich.
Możni zwani w prawie lennym seniorami, mieszkali w drewnianych wieżach - stołpach, lub dworach.
Kaliski dwór, jest stylizowany na siedzibę bogatego rycerza, być może miejscowego kasztelana.
Pomieszczenia na parterze to sala przeznaczona do audiencji, z masywnym gotyckim krzesłem.
Obok podestu stoją dwaj wartownicy przybrani na wzór rycerzy z połowy trzynastego wieku.
Ściany zdobią ceremonialne tarczę, prezentujące między innymi patronów rycerstwa - św. Jerzego i św. Michała.
Druga izba ma charakter kuchenno-biesiadny. Oprócz paleniska i stołów,
znajdują się w niej obicia z symbolami - rodu Zerembów (Lew). smoka znalezionego na Zawodziu i kaliskiego komesa Bronisza.
Po wejściu z przewodnikiem, na piętro zobaczymy prywatną izbę rycerza, a w niej łoże, stół i ławy,
okute skrzynie na majątek oraz stojaki na których zaprezentowany jest ubiór rycerski z pierwszej połowy XIII wieku,
zarówno cywilny, jak i bojowy.
Chata, pod opieką Bractwa Rycerskiego Ziemi Kaliskiej.
Słoneczko / Kolovrat - wczesnosłowiański symbol umieszczany w pobliżu miejsc pochówków
poległych Wojowników Słowiańskich jako wiara ,,życia wiecznego".
Na kamiennym kurhanie umieszczono drewniany posąg Świętowita
Bóg Słowian z okresu wczesnosłowiańskiego,
u dołu symbol Ręki Boga - Równowagi Wszechświata.
Wieża obronna z drewnianą palisadą.
Miniatura kolegiaty św. Pawła w głębi rekonstrukcja fundamentów.
MAKIETA ROMAŃSKIEJ KOLEGIATY
POD WEZWANIEM ŚW. PAWŁA
UFUNDOWANA OK. POŁ. XII wieku PRZEZ MIESZKA III STAREGO
KOŚCIÓŁ ZNISZCZONY ZOSTAŁ W CZASIE NAJAZDU
KSIĘCIA ŚLĄSKIEGO HENRYKA BRODATEGO W 1233 ROKU
I KRZYŻAKÓW W 1331 ROKU
MAKIETA GROGU KSIĄŻĘCEGO NA ZAWODZIU
Z PRZEŁOMU XII / XIII WIEKU
CENTRUM ADMINISTRACYJNE I RELIGIJNE
POŁUDNIOWO WSCHODNIEJ WIELKOPOLSKI
GRÓD ZNISZCZONY PODCZAS NAJAZDU
KSIĘCIA ŚLĄSKIEGO HENRYKA BRODATEGO W 1233 ROKU
I ZAKONU KRZYŻACKIEGO W 1331 ROKU
Rekonstrukcja kamiennego kurhanu z cmentarzyska.
Palisada obronna z ostro zakończonych pali wbitych w ziemie.
Kto ty jesteś? Polak mały. Jaki znak twój? Orzeł biały. 😉
Informuję że zawartość serwisu internetowego ma charakter edukacyjny
i nie stanowi oferty komercyjnej w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.
Właściciel serwisu dokłada starań, by publikowane materiały były rzetelne i pomocne,
jednakże nie ponosi żadnej odpowiedzialności za skutki działań podejmowanych
w oparciu o te treści.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz